Motor Nedir, İçten ve Dıştan Yanmalı Motor Nedir? 4 Zamanlı İçten Yanmalı Motor Nasıl Çalışır?

Bir arabayı tanımak, nasıl çalıştığını anlamak için incelenmesi gereken ilk yer motordur. Her ne kadar arabalarda kullanılan içten yanmalı motorlar yerini yavaş yavaş elektrik motorlarına bıraksa da, arabalar da dahil olmak üzere dünya üzerindeki kara taşıtlarının çok büyük bir çoğunluğu fosil yakıtla çalışan içten yanmalı motorlar kullanmaktadır. Peki içten yanmalı motor nedir, bu motorlara neden içten yanmalı diyoruz?

Bir enerji türünü (güneş enerjisi, elektrik enerjisi, ısı enerjisi vs...) mekanik enerjiye çevirebilen cihazlara motor denir. Örneğin elektrik motoru elektrik enerjisini, ısı motoru ısı enerjisini... mekanik enerjiye dönüştürür. Yanma ile çalışan motorlar ise adından da anlaşılacağı üzere bir yakıtın yanması sonucu ortamda meydana gelen değişiklerden (basınç, sıcaklık, hacim değişimleri) faydalanarak mekanik enerji üreten cihazlardır.

Yanma işlemi bazı motorların içerisindeki yanma odalarında, bazı motorlarda ise motorun dışındaki bir bölümde gerçekleşir. İçerisinde yanma işlemi gerçekleşen motorlar " içten yanmalı motor " (ing: internal combustion engine), dışarısında yanma işlemi gerçekleşen motorlar " dıştan yanmalı motor " (ing: external combustion engine) olarak adlandırılır. Bu konuda dıştan yanmalı motorlara değinmeyeceğiz çünkü bu motora arabalarda rastlanmaz. Eski zamanlara dair filmlerde görmeye alışkın olduğumuz odun, kömür vs. ile çalışan buharlı lokomotif, buharlı gemi gibi araçlara ait motorlar dıştan yanmalı motor örneğidir.

İçten yanmalı motorlar kullandığı yakıt, kaç zamanlı olduğu, ateşleme sistemi, silindir sayısı ve konumları, soğutma sistemi gibi özellikleri referans alınarak gruplara ayrılır. Arabalarda kullanılan motorların çok büyük çoğunluğu 4 zamanlı motorlardır (ing: four-stroke engine). Bu motorlara 4 zamanlı denilmesinin sebebi silindirde meydana gelen bir tam çevrimin 4 farklı zaman diliminden oluşmasıdır. Bu zaman dilimleri şu şekildedir:

1. Zaman: Emme (ing: intake): Motor tipine göre silindire yakıt, hava veya bunların karışımının alındığı zamandır.
2. Zaman: Sıkıştırma (ing: compression): Silindir içine alınan gazın sıkıştırıldığı zamandır.
3. Zaman: Yanma veya güç (ing: power): Sıkışmış ve ısınmış haldeki gazın yandığı, gücün üretildiği zamandır.
4. Zaman: Egzos (ing: exhaust): Yanma sonucu oluşan atık gazların silindirden dışarı tahliye edildiği zamandır.

Her motor tipinde farklılık gösterse de, herhangi bir 4 zamanlı içten yanmalı motorda meydana gelen olaylar kabaca bu şekilde özetlenebilir. Bundan sonraki yazılarda bu kısa özet üzerinden diğer motor tiplerini inceleyeceğiz ve bir motor tipini diğerinden ayıran özelliklerin neler olduğunu daha net bir şekilde anlayacağız.